Në zemër të Shqipërisë së Jugut, mbi një kodër që përqafon lumin Vjosë, ngrihet madhështor qyteti antik i Bylisit një nga qendrat më të rëndësishme të Ilirisë jugore dhe më vonë të provincës romake të Epirit të Ri.
Këtu, çdo gur, çdo kolonë dhe çdo rrënojë mbart kujtimin e një qytetërimi të hershëm që ndërthuri kulturën ilire me atë helenistike dhe më pas romake. Themeluar rreth shekullit IV para erës sonë nga fisi ilir i Bylinëve, qyteti shpejt u bë një qendër e fuqishme politike, ekonomike dhe ushtarake. Pozicioni i tij strategjik i dha Bylisit një rol të veçantë si portë midis detit dhe brendësisë ilire.
Gjatë periudhës helenistike, qyteti u rrethua me mure mbrojtëse monumentale që përfshijnë mbi 2 kilometra gjatësi, ndër më të mirat e ruajtura në Ballkan.
Në zemër të qytetit gjendet teatri antik, një nga më të mëdhenjtë në Shqipëri, me kapacitet rreth 7.500 spektatorë. Ai dëshmon për jetën artistike dhe shoqërore të zhvilluar të qytetarëve të Bylisit. Pranë tij shtrihen agora, stoa, banjat publike, bazilikat paleokristiane dhe shtëpitë me mozaikë shumëngjyrësh, që flasin për vazhdimësinë e jetës urbane edhe gjatë periudhës romake e bizantine. Gërmimet arkeologjike të filluara që në fillim të shekullit XX, e më pas të zhvilluara nga arkeologët shqiptarë dhe francezë, kanë zbuluar një pasuri të jashtëzakonshme monumentesh dhe artefaktesh: amfora, stoli bronzi, monedha, mbishkrime dhe statuja që ndriçojnë jetën e përditshme dhe institucionet e qytetit antik.
Bylisi është sot një muze arkeologjik në natyrë, ku historia dhe peizazhi bashkohen në një harmoni të rrallë. Nga maja e kodrës, vizitori sheh përballë kodrat e Mallakastrës dhe rrjedhën e qetë të Vjosës, një pamje që sjell ndjesinë e përjetësisë. Ky qytet nuk është thjesht një faqe e lavdishme e historisë ilire, por një dëshmi e identitetit kulturor të Shqipërisë. Bylisi mbetet një thirrje për kujtesë, një vend ku koha ndalon dhe ku njeriu mund të dëgjojë ende jehonën e mijëra viteve që kanë kaluar mbi këta gurë.
Leave a comment